Skartelizowane przedsiębiorstwa
Przedsiębiorstwa uczestniczące w porozumieniu ustalały często jedynie warunki umowne oraz kary za ich naruszanie. Umowa nie zawsze przyjmowała formę dokumentu podpisanego przez uczestników. Nieraz zawierano ją w postaci wymiany listów, a bywało i tak, że uczestnicy z różnych względów (obawa przed konkurencją, przed interwencją państwa, którego interesy naruszano, złamanie obowiązującego prawa w treści umowy) woleli nie zostawiać śladów na piśmie. Dochodziło wówczas do ustnego zawierania porozumień (gentlemen agreement), o których osoby postronne mogły nigdy się nie dowiedzieć. Niejednokrotnie skartelizowane przedsiębiorstwa robiły wszakże krok dalej i tworzyły wspólne biuro sprzedaży lub też zakupu. Uczestnicy porozumienia powierzali nowo utworzonej instytucji (przyjmującej z reguły formę prawną samodzielnej spółki) wyłączność sprzedaży swych wyrobów lub też zaopatrywali się w surowce za jej pośrednictwem. Jako przykład takiej formy możemy przytoczyć Bank Cukrownictwa utworzony w Poznaniu w 1921 r. przez cukrownie polskie, który miał wyłączne prawo sprzedaży cukru wytwarzanego przez zrzeszone fabryki, a także pośredniczył w uzyskiwaniu kredytów.
